مدارس و کتابخانه های فراموش شده

                       عزت اله مهدوی،روزنامه اعتماد،25 آذر 92

 _{در جامعه ای که معجزه پیامبرش "کتاب" ونام این کتاب "قرآن = خواندنی " ونخستین پیامش "بخوان"و ستایش از پروردگارش این است که " با قلم تعلیم می دهد" جایگاه کتاب و کتابخوانی چگونه است؟ هر چند ممکن است سرمان را با رجز خوانی اینکه "رستم یلی بود در سیستان" گرم کنیم ، اما این شیوه، دردی از ما دواء نمی کند. وقتی در عمل، سهم ما ازسرانه ی مطالعه و کتابخوانی ، آنقدر ناچیز است که کالعدم محسوب می شود . گاهی لازم است از معرکه ها فاصله بگیریم و وضعیت موجود را بررسی کنیم. برپا شدن نمایشگاههای کتاب، فرصت با ارزشی را فراهم می کند که به این مساله بهتر بپردازیم. قبل از هر سخنی باید فهرستی از کارهایی را که در این راستا انجام گرفته از نظر بگذرانیم. ما هر ساله در اردیبهشت ،نمایشگاه کتاب  داریم . در گوشه و کنار نمایشگاههای تخصصی و دانشگاهی را داریم . هر ساله به همت شهرداری نمایشگاه "یار مهربان " را داریم که با هدف اهد ای کتاب به کتابخانه های مراکز آموزشی و کتابخانه های عمومی صورت می گیرد که به نوبه ی خود ،کاری ارزشمند است . در صدا وسیما و در شبکه های مختلف علاوه بر بازتاب گسترده این رویدادهای فرهنگی،بخشی از فعالیت ها اختصاص دارد به معرفی کتاب و برگزاری مسابقات پیامکی و غیر آن . در مجلات و روزنامه ها نیز به فراخور حال و مقال،معرفی کتاب و نقد و بررسی آنها نیز صورت می گیرد. گاهی نیز جلسات نقد کتاب را هم بر گزار می کنیم. شاید موارد دیگری هم باشد که به خاطر اختصار از نقل آنها معذوریم. به فعالیت های بر شمرده در بالا نیز انتقاداتی نه از باب موضوعیت وضرورت آنها بله از جهت نحوه اجرایشان وارد است . فی المثل در نمایشگاه سالانه ی کتاب در فضای خفه ی ازدحام، بخش زیادی از کارکردهای اصیل یک نمایشگاه کتاب را از دست داده ایم .نمایشگاه یار مهربان در انبوهه ای از جور کردن کتاب به اندازه کوپن و بن کتاب اهدایی و توسط کسانی که بعضا ً شناخت دقیقی از نیاز های آموزشگاهی وکتابخانه ای ندارند و شکار موسسات چاپ و توزیع تست و کمک درسی می شوند، ابتر می گردد. وچون ازطرف  یک پشتیبان مطلع به پیامدها و نتایج،این فعالیت ارزنده  رسیدگی نمی شود،تاثیر  بارزی  بر وضعیت کتابخوانی در مراکز آموزشی به جا نمی گذارد. برای آنکه از این بحث نتیجه بهتری عایدمان شود،نقطه ثقل بحث را به مدارس متوجه می نمایم. نمی دانم چه موقع مسوولین  یکبار برای همیشه به وضعیت کتابخانه های مدارس  سرو سامان می دهند؟ لابد وقتی که تمام مشکلات ساختاری این دستگاه بزرگ را حل کنیم.
از وقتی که از  حضور نیم بند کتابداران مدارس محروم شدیم و این عزیزان یا در کلاسهای خالی دبستانها و یا به عنوان دفتر دار ( ببخشید : معاون اجرایی) مشغولیت یافتند ،یک سنگر مهم خالی ماند . حتماً بزرگانی که به این جابجایی رضایت دادند،توجیهی برای کتاب خوانان کودک و نوجوان دارند که شنیدنی خواهد بود. شاید هم(محرمانه) مسولیت کتاب و کتابخوانی درشرح وظایف مدارس نیست و ما معلمان نمی دانیم . اما پیام امید بخش رئیس جمهور فهیم در مراسم بازگشایی مدارس در سال تحصیلی جاری بار مسوولیت مدیران ارشد را سنگین تر کرد و اینک حجت بر آنان کامل شد. لازم به ذکر است که در این رابطه با موقعیت های مختلفی روبرو هستیم . مدارس غیر دولتی پر آوازه ای داریم که  با دانش آموز گزینش شده و انجام فعالیت های کارامد واثر بخش توانسته اند در  زمینه ی کتابخوانی و رونق کتابخانه ها  فعالیت هایی داشته باشند که البته بخش بسیار اندکی از محصلان را پوشش می دهند . اما صحبت ما عمدتاً مربوط به مدارس دولتی است. با پیشینه های چندین ساله،که از کتابخانه های غنی بر خوردار بوده اند و  البته با تغییراتی که در این سالها انجام گرفت ، بیشتر از همه ی بخشها ی دیگر مدرسه،این کتابخانه ها لطمه خوردند . فی المثل در جریان ادغام پیش دانشگاهی ها با دبیرستانها ، برای آماده کردن کلاس برای ورودی ها ی جدید،با محدودیت در اتاق برای کلاس درس ، کتابخانه ها لطمه خورد ویا در دبستانها،آماده سازی برای کلاس ششم،باز هم کتابخانه ها مورد بی مهری قرار گرفتند. به طوری که کمتر کتابخانه ای در مدارس شکل و ظاهر ی موجه دارند و بسیاری هم فقط قفسه ای از کتاب دارند. حذف کتابداران ضربه مرگبار را قبلا وارد کرده بود.
  مربیان پرورشی دیروز و معاونان پرورشی امروز سعی کرده اند با توصیه های مسوولین ،با سپردن اداره ی کتابخانه ها به محصلان چرخ کتابخانه مدرسه را بگردانند. اما در گذر زمان به خاطر تخصصی بودن این فعالیت،کار کرد های موثر ی بروز نکرده است. بچه ها نیازمند راهنمایی و هدایت هستند و کتابخانه ها واحد های آموزش غیر مستقیم و زمینه سازند که اگر بی هدف فقط باز باشند وکتابی به امانت بدهند،نمی توانند تاثیر به سزایی به جا بگذارند . خصوصا حضور فراگیر فضاهای مجازی در خلوت محصلان، وناکارآمدی کتابخانه ها،فاصله با مطالعه ی هدفمند و موثر را بسیار کاهش داده است. برای من و همکارانم بسیار درد آور است که وقتی از کم و کیف کتابخوانی محصلان جستجو می کنیم ، متوجه می شویم تعداد صفحات کتاب های خوانده شده در همه ی دانش آموزان کلاس، به تعداد انگشتان دو دست نمی رسد . تاسف بار است که محصلان اظهار می دارند که کتابخانه مدرسه، کتاب مناسب سن آنها را ندارد و از  طبقه بندی کتابها بیش از دو دهه می گذرد و کتابهای اهدایی در طی این سالها یا کتاب کمک درسی بوده که از حیز انتفاء خارج شده اند و یا کتابهایی بوده که طبقه بندی فی المثل دیویی و یا هر طریقی که قابل دسترسی آسان باشند،نشده و پیدا کردن یک کتاب بسیارتصادفی است .
مسابقات کتابخوانی نیز عمدتا متوجه کتابی بوده که به تعداد از طرف موسسه ای به صورتی جهت دار در اختیار مدرسه قرار گرفته است. قصد سیاه نمایی ندارم ،اما حقیقتا موضوع تحقیق و پژوهش وکتابخوانی در مدارس قربانی برنامه ریزی هایی شده که در غیبت این واحد فرهنگی مهم در مدارس انجام گرفته است. آموزش و پرورش کاش گزارشی از این دو ماه ونیم فعالیت خود در راستای پیام ریاست محترم جمهور برای بردن کتاب به متن آموزش وکلاسها ارائه می داد. بیایید بخاطر حیات فرهنگی وعقلانی فرزندانمان ،این گلستان های خاموش را  از زنگار بی مهری زمان بپیراییم.  http://etemadnewspaper.ir/Released/92-09-25/93.htm#261}402