بسوی مدارس مهارت محور!

محمد روزبهانی/ جامعه شناس و مدیر مسئول  فانوس

تجربه ۱۲ سال تحصیل و ۲۰ سال تدریس در مدارس پایه های مختلف مرا به این نتیجه تقریبا قطعی رسانده که مدارس ما از نظر آموزش مهارتهای اساسی زندگی،اجتماعی و تخصصی، وضعیت مطلوبی ندارند.در حال حاضر کمترین توجه و تمرکز مدارس بر آموزش مهارت است. دانش آموزی که در سن ۶ یا ۷  سالگی وارد پیش دبستانی و مدرسه  می شود. بعد از شش سال دوره ی ابتدایی و دو دوره ی سه ساله متوسط، باید از نظر یادگیری مهارتهای زندگی -اجتماعی و حتی مهارتهای تخصصی در حد مطلوب و قابل قبولی باشد. اما متاسفانه فارغ التحصیلان دبیرستانی ما با کمترین مهارتهای مورد نیاز با انباشتی از اطلاعات بدرد نخور مدرسه را تمام می کنند . گروهی وارد دانشگاههای مختلف می شوند و مابقی نیز به سمت بازار کار می روند. مدارس ما مدارس دانش محور هستند نه مهارت محور!  مدرسه حجمی از دانش و اطلاعات مورد نیاز و شاید هم به درد نخور را  در حافظه ی دانش آموزان می ریزد و از همین حجم اطلاعات در پایان ترم و یا سال تحصیلی امتحانی می گیرد . دانش آموز هم اگر بتواند از این امتحان نمره بگیرد،  قبول تلقی شده و به پایه بالاتر می رود. این روند تا پایان دوره ی متوسط و حتی دانشگاه ادامه دارد. اما سوال این است  آیا این دانش آموزان و دانشجویان مهارتی نیز کسب کرده اند؟ چقدر مهارت کسب کرده اند؟  آیا همان مقدار از مهارتی که آموخته اند می تواند در زندگی روزمره پس از مدرسه و دانشگاه کمکشان کند؟ جواب همه ی این سوالات متاسفانه خیر است. یعنی بیشتر دانش آموزان ما نه تنها مهارتی جز همین مهارت خواندن و نوشتن و مقداری اطلاعات  راجع به ریاضی و علوم و فیزیک و سایر دروس کسب نکرده اند. بلکه اگر چیزی هم یاد گرفته اند در زندگی روزمره برایشان فایده ای ندارد.

مدارس موجود را من«مدارس دانش محور» می نامم . این مدارس اولویت را به  آموزش چند درس تخصصی میدهند. مثلا در دوره ی ابتدایی اولویت  و تمرکز بیشتر معلمان این دوره به درس ریاضی است. این سنت و رویه غلط از دوره ی دانش آموزی من و قبل از من تا همین امروز ادامه دارد.  امروزه برای همه ی خانواده ها یقین حاصل شده است که مهمترین درس زندگی هر کسی درس ریاضی و پس از آن علوم است (در دوره ی ابتدایی) و در دوره های تحصیلی بالا تر فیزیک و شیمی هم به آن اضافه می شود. تا جایی که بسیاری از معلمان ومسئولان مدارس و آموزش و پرورش از این چند درس با نام دروس پایه نام می برند.

 البته این دروس در زمینه علوم تخصصی بسیار مهم و تاثر گذار هستند، اما برای دانش آموزان دبستانی وحتی دبیرستانی استفاده از این عنوان غلط و بی پایه، رویه آموزش را دچار مشکل می کند.

«مدارس  دانش محور»به اشتباه دانش آموزان را به سمتی می برند که کمترین تاثیر مثبت  را در آینده شغلی و حتی زندگی آنها دارد.بیشترین وقت  دانش آموزان مدارس ابتدایی و حتی متوسطه  صرف درس ریاضی می شود که به نوعی کمترین تاثیر را در زندگی آنها دارد. مدارس  باعث این نگاه اشتباه شده اند. درس ریاضی  تاثیری در زندگی شغلی بیش از ۹۹ درصد از دانش آموزانی که در مدارس ما تحصیل می کنند ندارد. شاید این ۹۹ درصد در تمام طول عمرشان هیچ استفاده ای از فرمولهای ریاضی  نکنند اما یک فرد هر روز باید از مهارتهای زندگی و اجتماعی در هر کجا استفاده نماید. هر چند که خود کسانی  هم که به سبب تحصیلات مرتبط با ریاضی و اشتغال ، به مدد تکنولوزی های جدید از دانش ریاضی دوره ی تحصیلی  استفاده نمی کنند یا کمتر استفاده می کنند. بقیه دروس پایه ( به قول گروهی به اشتباه دروس پایه) نیز همین گونه هستند.

متاسفانه در مدرسه  اگر دانش آموزی علاقه ای به ریاضی نداشته باشد یا کم به این درس توجه کند و نمره نگیرد با برچسبهای تنبل و کم هوش و خنگ و ...نامیده می شود. در صورتی که ممکن است همین فرد در مهارتهای زندگی و اجتماعی به بهترین نحو ممکن بتواند نیازهای خودش را برطرف کند و فردی مستقل محسوب شود.

چاره کار تغییر جهت آموزشی مدارس است. حرکت از مدارس دانش محور به سمت مدارس مهارت محور!

 «مدرسه  مهارت محور» مدرسه است که اولویت اولش آموزش مهارتهای زندگی و اجتماعی است و پس از آن آموزش دروس تخصصی دیگر مانند ریاضی و علوم و...!

در دوره ی ابتدایی باید فشار ناشی از آموزش دروس تخصصی از روی دانش آموزان برداشته شود ومیزان موفقیت یک دانش اموز را نه از روی نمره ی ریاضی و علوم آو که از روی میزان یادگیری مهارتهای اساسی زندگی ارزیابی نمایند.

ابتدا باید به دانش آموزان یاد داده شود  که چگونه  بتوانند نیازهای روزمره ی خود را خودشان برطرف کنند  و در نهایت مستقل شوند . چگونه ارتباط موثری با  دیگران از جمله ،همکلاسی ، معلمان و سایر افراد جامعه برقرار نمایند. چگونه با دیگران ابراز همدلی کنند و همکاری نمایند.چگونه مسئولیت پذیر باشند و اولویت را به کار گروهی و تیمی بدهند تا کار فردی.چگونه از تک روی و خودمحوری به سمت گروهی عمل کردن و با هم بودن برود.

 این مهارتها  و مواردی مشابه ، باید  مهمترین  اولویت در آموزش دانش‌ آموزان در مدارس باشد. البته این نوع مهارتها در کلاس درس و با سخنرانی معلم آموزش داده نمی شود بلکه باید در کارهای گروهی و اردوهای دانش آموزی (که واقعا جای شان در سیستم آموزشی ما خالی است) آموزش داده شود..

«مدارس مهارت محور»دانش آموزی تربیت می کنند که برای خود و جامعه ای که در آن زندگی می کند یک یاری دهنده است تا یک کمک گیرنده صرف و سربار!مدارس مهارت محور علاوه بر آموزش مهارتهای زندگی و اجتماعی به آموزش مهارتهای تخصصی مورد نیاز دانش آموزان برای آینده شان نیز می پردازد.

به نظر می رسد بخش زیادی از مسائل وآسیبهای اجتماعی که امروز گریبان جامعه ی ما را گرفته است،ناشی از نداشتن  مهارتهای  زندگی و اجتماعی مورد نیاز افراد جامعه  است. این مهارتها می بایست قبلا در خانواده و مدرسه به فرد آموزش داده می شد تا بعد از رسیدن به سنین جوانی بتواند یک  زندگی  مستقل را شروع کند. اما به دلیل کوتاهی خانواده ها و مدارس و رسانه ها ( که ناشی از تاکید و  تمرکز بر آموزش دانش و اطلاعات غیر کاربردی و بی توجهی به آموزش مهارتهای زندگی است) وضعیت  نسل جوان ما به اینگونه است که می بینیم.بسیاری از جوانان ما حتی پس از اشتغال و ازدواج همچنان وابسته به کمکهای مادی و غیر مادی خانواده ها یشان می باشند. از سوی دیگر  آسیبهای اجتماعی  مانند، بیکاری،اعتیاد،طلاق و... از یک زاویه به نداشتن مهارتهای اساسی زندگی و اجتماعی و حتی تخصصی  جوانان و فارغ التحصیلان مدارس و دانشگاههای ما بر می گردد. برای کاهش و حتی برطرف کردن آسیبهای اجتماعی در میان مدت و بلند مدت تغییر روند آموزشی مدارس از دانش محور به مهارت محور است.

منبع:سایت فانوس