محمد روزبهانی*
مدارا و روا داری به معنای پذیرفتن دیگری به عنوان کسی که متفاوت است و حق زندگی دارد. نتیجه این نوع نگاه صلح و آشتی است. در گذشته و در جوامع سنتی، تنوع فرهنگی ،قومی،زبانی ، اعتقادی و تعاملات بین گروهی بسیار کم بود و به دلیل کمی تنوع ،تحمل عقاید و آداب و فرهنگ دیگران کمتر به چشم می خورد. اما امروزه در اثر در هم تنیدگی جمعیتی- فرهنگی حاصل از مهاجرت و گسترش شهرهای بزرگ ،تنوع فرهنگی بسیار زیاد است. به دلیل این تنوع اگر افراد جامعه تحمل عقاید همدیگر را نداشته باشند نمی توانند در کنار یکدیگر زندگی آرامی داشته باشند. آموزش و پرورش ایران از همان ابتدا خیلی درگیر آموزش مدارا و رواداری به دانش آموزان نبوده یا اگر توجهی داشته بسیار اندک است، اینکه باید در مدارس به بچه ها آموزش داده شود که دیگرانی که مثل ما نیستند و مثل ما فکر نمی کنند را به عنوان یک انسان متفاوت بپذیرند.نه تنها آموزش و پرورش رسمی مدارا و رواداری را جز موضوعات مورد توجهش قرار نداده ، بلکه جامعه ، خانواده ها و گروهای سیاسی، اجتماعی و قومی همه به مدارار و روا داری و پذیرش دیگران به عنوان موضوعی قابل توجه نگاه نکرده اند. تا چند ده پیش هر گروه و دسته ای به اعضایش می آموخت که ما حقیم و دیگری ناحق و یا ما بهتریم از بقیه. اما در دو دهه گذشته در جامعه ما و قبل تر در جوامع غربی به دلیل تغییرات و تحولات سریع و گسترش میزان مهاجرت های داخلی و خارجی در درون و ییرون کشور ها این مسئله(مدارا) به صدر مسائل جوامع آمده است.امروزه به دلیل مهاجرتهای خواسته و ناخوسته کسانی با ما همسایه و همشهری شده اند که ممکن است مانند ما فکر نکنند و از نظر افکار و عقاید،آداب و رسوم و سنت ها با هم تفاوت داشته باشیم. کودکان مان اما در مدرسه در کنار هم مجبورند که بنشینند و آموزش ببینند. این بودن در کنار هم بعد از مدرسه در دانشگاه و محل کار و حتی در سطح شهر ادامه دارد. همه به دنبال یک زندگی همراه با صلح و آرامش هستیم. اما لازمه این صلح و آرامش و پذیرش همدیگر به عنوان همکلاسی یا همشهری و دوست چیست؟ این است که افراد از همان دوران کودکی یادبگیرند که می توان در کناردیگران همکلاسی ، همشهری و حتی دوست بود . با همدیگر از نظر اعتقادات و آداب و رسوم متفاوت بود، اما همدیگر را همانگونه پذیرفت و در صلح و آرامش زیست.
یادگیری مدارا به بهترین شکل می تواند در مدرسه و کلاس درس اتفاق بیفتد. مدرسه هم می تواند از نظر رفتاری و هم از نظر محتوایی، مدارا و رواداری را به کودکان آموزش دهد. بعد از خانواده ، مدرسه مهمترین نهاد اجتماعی کردن کودکان استت، به ویژه در زمینه آموزش مدار و تحمل دیگران جایگاهی مهم و اثر گذار دارد. شاید نتوان همه خانواده ها را به سمتی هدایت کرد که با کودکان شان تمرین مدارا کنند و به آنها آموزش دهند.،اما می توان در همه مدارس با برنامه های مدون و مشخص و محتوای یکسان کودکان و نوجوانان را آموزش داد. در مدرسه است که فرد با دیگرانی برخورد می کند که با او پیشینه ی خانوادگی فرهنگی مذهبی و رفتاری متفاوتی دارند و این متفاوت بودن فرصت بسیار مهمی در اختیار او قرار می دهد تا در محیطی که تعداد زیادی افراد دیگر حضور دارند که با او متفاوتند ،تحمل،پذیرش و مدارا را تمرین کند. یادگیری مهارتهای اجتماعی در مدرسه باعث می شود تا فرد در بزرگسالی وقتی وارد جامعه و فعالیتهای اجتماعی سیاسی و اقتصادی می شود بتواند از این مهارتها استفاده کند.
افراد اگر یادبگیرند که در تعامل با دیگران چه در مدرسه و چه بعدا به عنوان فرد بزرگسال در جامعه چگونه باید رفتار کنند، با مشکلات کمتری روبرو خواهند شد و در سطح کلان مشکلات جامعه نیز کمتر می شود. ما به عنوان یک انسان در یک ارتباط دوطرفه با کسی که مثل ما نیست و به زندگی جور دیگری نگاه می کند یا میتوان رقابت و تضاد را برگزیینیم که نتیجه ای آن دعوا و جنگ و نا امنی است و یا راه مدارا و تحمل را برگزینیم و با گفتگو با همدیگر مسائل و مشکلات را حل کنیم که نتیجه آن صلح و آرامش است.مدرسه بهترین فرصت برای یادگیری گفتگو است.
آموزش و پرورش به عنوان مهمترین نهاد برای آموزش مهارتهای زندگی و اجتماعی تا کنون به شکل مطلوبی عمل نکرده است. چه در محتوای کتب درسی و چه در شیوه های آموزشی و برنامه های پرورشی! مدرسه ها کمتر به آموزش مهارتهای زندگی پرداخته اند که اگر این کار را به درستی انجام می دادند وضعیت زندگی اجتماعی در ایران امروز به این صورت نبود که الان می بینیم. برای رفتن به سمت جامعه ای که اعضایش بتوانند در کنار هم در صلح و آرامش زندگی کنند بهترین روش آموزش مفاهیم مدارا،رواداری،تحمل و پذیرش دیگری به عنوان یک انسان، در مدرسه است. مسئولین آموزش و پرورش باید در این راه پیشگام باشند.
جامعه شناس و مدیر مسئول سایت فانوس*
انعکاس در سایت عصر ایران