« عبور از مدارس سنتی »

نشریه نگاه ، نیمه اول دی ماه 1392 

محمد روزبهانی *

 نظام های آموزشی از تصور انسان ها نسبت به آینده مایه می گیرند، از این رو اگر تصور ما از آینده یک جامعه، با واقعیت موجود آن منطبق نباشد، نظام آموزشی آن جامعه، راه خیانت به جوانانش را در پیش می گیرد. جهان و جامعه ای که ما در آن زندگی می کنیم به سرعت در حال تغییر و تحول است، این جهان به سرعت متغیر نهادهایی هماهنگ با خود را می خواهد. مهم ترین این نهادها، آموزش و پرورش است. آموزش و پرورش، انتقال فرهنگ، نوآوری و تغییر، پرورش و رشد شخصی افراد، آموزش مهارتهای مورد نیاز جامعه به افراد اجتماعی کردن کودکان ونوجوانان برای زندگی به عهده دارد.
سوال مهم این است که آموزش و پرورش برای چه زمان و چه جامعه ای افراد را آموزش می دهد ؟ در جوامع گذشته چون تغییر و تحول در جامعه بسیار کند و آرام و راحت تر می شد آینده و نیازهای افراد در جامعة آینده را تشخیص داد ، برنامه ریزی برای آموزش و پرورش هم آسان بود. در گذشته اصل این بود که فردا همین امروز است، یعنی جامعه  فردا همانند امروز است و با نیازهای
امروز فرقی ندارد و نهایتا اینکه روش های رفع نیازها نیز همانند امروز است. آیا امروز هم می توان گفت که فردا همین امروز است ؟ خیر به هیچ وجه! جهان امروز توسط فناوری های مختلف دگرگون گردیده و هر روز در حال تغییر است، آموزش و پرورش دیروز نمی تواند نیاز جامعة امروز را پاسخ گوید. جامعه  نو برای رفع نیازهای شهروندانش می بایست از شیوه های نوین برای رفع نیازها استفاده کرد. نمی توان با روش های گذشته به نیازهای جدید پاسخ گفت. این اصل شامل همة نهادها و سازمان های جامعه می شود، از جمله نهادآموزش وپرورش!

متاسفانه در جامعة امروز ایران نگاه غالب به آموزش و پرورش نگاهی سنتی است. این نوع نگاه در
بین مسئولین، معلمان، خانواده ها، مدیران و حتی دانش آموزان و دانشجویان به وفور دیده می شود. فرض اصلی در بین این گروه کثیر این است که جامعه ایستاست و فرقی با گذشته ندارد و یا اگر تغییر نموده، هنوز می شود از روش های گذشته تعلیم و تربیت در مدارس و دانشگاه ها استفاده نمود و راه درست همین است! اما در مقابل این دیدگاه غالب، دیدگاهی دیگر وجود دارد که نقطه مقابل گروه اول هستند. فرض اساسی در این دیدگاه این است که جهان و جامعه  ایران با سرعت در حال تغییر و تحول است و باید روش های سنتی و رسمی فعلی را در زمینة آموزش و پرورش تغییر داد و با توجه به دگرگونی پیاپی جامعه، آموزش و پرورش نیز به روز شود. مصداق بارز آموزش و پرورش امروز ایران مدارس آن است، مدارس امروز به روش های کهنه و قدیمی اداره می شوند و آموزش می دهند! در واقع وقتی عملکرد مدارس را نگاه می کنی، می توانی بفهمی که فکر پشت این نوع آموزش به تغییرات جامعه توجیهی نمی کند و فرضش این است که جامعه تغییر نکرده پس به همان روش های سنتی می توان بچه ها را برای زندگی در جامعه آینده آموزش داد اگر به عنوان یک ناظر بیرونی به مدارس نگاه کنیم، ویژگی های آنها را این گونه
خواهیم دید:

1- دانش آموزان را برای گذشته آموزش می دهند نه آینده !

2- حافظه محور هستند نه خلاقیت محور !

3- روابط عمودی از بالا به پایین حکم فرماست!

4-  برای همه دانش آموزان از رو شهای یکسان آموزشی استفاده می شود

5- پرسشگری جایی ندارد

6- برنامه خشک روزانه اجرا می شود

7- مهارت های رسمی و غیرکاربردی آموزش داده می شود

8- مدرسه جدای از جامعه است و...!

به نظر من ،  باید نگاه به آموزش و پرورش را تغییر دهیم. باید بپذیریم که جامعه امروز جامعه یکی
دو دهه گذشته نیست و حتما جامعه بیست سال آینده هم مانند جامعه امروز نیست و تغییرات فراوانی را پشت سرخواهد گذاشت. اگر این فرض را که دور از واقعیت هم نیست بپذیریم، نتیجه آن خواهد شد که تغییر دیدگاه و روش ها در آموزش و پرورش، تغییر ساختار مدارس( نه تنها امکانات سخت افزاری) و جایگاه معلمان، امری ضروری است و هر چه سریعتر می بایست از طریق مسئولان نهاد آموزش وپرورش و سایر نهادهای فرهنگی در دستور کار قرار گیرد.

چرا که فردا همین امروز نیست!