نگرش به مفهوم ثروت در جامعه و نظام آموزش و پرورش ایران

علم بهتر است یا ثروت؟ این  موضوعی  انشایی  بود که بیشتر ما در دوران تحصیل در باره ی آن زیاد نوشته  بودیم! خیلی از ما در  انشا هایمان می نوشتیم که علم بهتر است و برخی هم می گفتند ثروت! گروهی هم می نوشتن که هر دو را داشتن خوب است و یکی از دیگری بهتر نیست!  بطور کلی در فرهنگ عمومی ما دید خوبی به ثروت نبود و نیست. در خیلی از مواقع افراد ثروتمند  را  "  ... پول   " خطاب میکردند و می کنند.  اما این ظاهر قضیه بود و در درون کمتر کسی بود که  از ثروت و دارایی بدش  می آمد.  همه می دانستند که ثروت داشتن خوب است و خیلی از مشکلات را بر طرف  می کند، اما ثروت داشتن به نوعی ضد ارزش شده بود. این نگرش منفی به ثروت وارد نظام  آموزش و پرورش ما نیز شد. چرا که  جامعه و نهادهایش با هم رابطه ی متقابل دارند و بر هم تاثیر می گذارند و تاثیر می پذیرند .در  نهاد آموزش و پرورش جدید ما نیز چندان به ویژگی های  خوب ثروت و تولید « توجه نشد و نمی شود. در صورتی که اولین و مهمترین اصل در توسعه یک جامعه افزایش ثروت آن جامعه است. هر جامعه ای که خواهان توسعه درون زا و فرا گیر است می بایست به طور مستمر میزان ثروت ملی را افزایش دهد تا  در کنار سایر شاخص های دیگر به مرور به توسعه  ای موزون دست یابد. اما سوال مهم و اساسی این است که : آیا در کشوری که فرهنگ عمومی به طور عام و بسیاری از اندیشمندان و نظریه پردازان آن  به طور خاص به انباشت ثروت اعتقاد ندارد و حتی آنرا بد می دانند می توان به توسعه رسید؟  به نظر می رسد که خیر نمی شود؟  سوال دوم این است که این قضیه چه ربطی به نظام آموزش و پروش کشور دارد؟ جواب آن این است  که شکل گیری ارزشهای مشترک، باورهای عمومی ،آرمانها و اهداف مشترک در یک جامعه از خانوده ها و مدارس آن جامعه سرچشمه می گیرد. اگر شهروندان یک جامعه از دوران کودکی با ارزشها و آرمانهای مشترکی  تربیت شوند که  به نگرش مثبت به ثروت  منتهی نشود،  آیا در بزرگسالی این افراد به فکر تولید ثروت فردی و ملی خواهند رفت و یا بر اساس آموزه هایی که ثروت را منفی و دامی شیطانی می داند، عمل خواهند کرد. جامعه ایران برای توسعه و عبور از مشکلا ت نیاز دارد که ثروت عمومی و حتی  فردی را افزایش دهد. ابتدا باید از مدارس آغاز کرد. در محتوای دروس دوره های تحصیلی  به ندرت  نگرش مثبتی به ثروت و ثروتمند بودن  وجود دارد. گاه  برعکس در مذمت ثروت  به  گفتهای بزرگان هم استناد می  شود. در مجموع نظام آموزش و پرورش  ما  از این  بعد مسیر درستی را طی نمی کنند. نیاز امروز جامعه ما تغییر نگاه به موضوع ثروت  است. باید به بچه ها یاد داد  ثروت خوب است  و اینکه  هر چه یک جامعه  ثروتمند تر باشد در جهان از جایگاه بالاتری برخوردار است و قدرت چانه  زنی بیشتری خواهد داشت. بر عکس هر چه یک کشور از درآمد سرانه و ثروت کمتری برخوردار باشد، هر چند هم که خود را مهم تلقی کند، اما در نگاه سایر کشورها، بسیار کوچک به نظر خواهد رسید.

 آموزش و پرورش باید برای کمک به امر توسعه ی کشور به وظیفه ی خود به درستی عمل نماید. علاوه بر آموزش نیروهای مورد نیاز کشور ،بهتر است  در ایجاد  نگرش نو و مثبت به امر تولید ثروت اقدام نماید. از محتوای کتابها باید شروع کند.  از ثروت آفرینان و کار آفرینان ملی در این کتابها یاد شود. آنها  همتراز دانشمندان و سیاستمداران و ورزشکاران قرارداده شوند  و حتی در برخی موراد بالاتر و مهم تر!

  اگر امروز از دانش آموزان  ما در مورد مردان موفق ثروت آفرین کشور سوال شود، چه کسی را نام می برند و چه کسی را می شناسند؟ به نظر من هیچ!

جامعه ای که برای توسعه نیاز به تولید ثروت دارد نمی تواند  به ثروت آفرین نان خودش بی تفاوت باشد. بخشی از  گروههای مرجع و الگوهای کودکان و نوجوانان یک کشور  باید حتما ثروت آفرینان (  منظور من   از ثروت آفرینان کسانی هستند که در یک شرایط عادی و بدون امتیازات ویژه خانوادگی و سیاسی توانسته اند میزان قابل توجه ای ثروت خلق کنند) آن کشور باشند.  جالب است که بدانید در آمریکا به جای پول در آوردن از واژه ی پول ساختن  استفاده می شود. در آن فرهنگ فرد باید پول را بسازد یا خلق کند. یعنی از یک چیز ،چیزی دیگر  را بسازد. در آنجا  از همان دوران کودکی و مدرسه توسط خانواده و نظام تعلیم و تربیت به دانش اموز آموزش داده می شود که خلق ثروت و  پول ساختن بسیار کار خوب و یک ارزش مثبت به حساب می آید، اما در جامعه ی ما چطور؟  متاسفانه در جامعه ی ما درست برعکس است!

 در  پایان به این نکته باید توجه نمود که  ما یا توسعه می خواهیم و یا نمی خواهیم! اگر توسعه می خواهیم که حتما همه این را می خواهند ، پس  باید  ثروت بسازیم و ثروتمند شویم. به قول دکتر محمود سریع‌القلم  "اولین شرط توسعه ملی پذیرفتن تولید ثروت است. ثروت در میان بخشی از اقشار جامعه ما یک واژه منفی است. به همین دلیل در ابتدا باید کار فرهنگی انجام شود تا جامعه برای این واژه معنای مثبتی قائل شود. " ( هفته نامه ی تجارت فردا- شماره 93- 21 تیر ماه 93)

 کار فرهنگی و آموزشی ما از خانواده و از آن مهم تر در مدارس است که باید انجام داد. مسئولان و سیاست سازان آموزشی و فرهنگی هم باید نگاه نوعی به امر ثروت و ایجاد نگرش مثبت به آن در بین  آینده سازان جامعه که دانش آموزان هستند ایجاد نمایند ، و الا با داشتن نگاه منفی به ثروت، تمام برنامه های توسعه ای ما بر فنا خواهد بود و بدون نتیجه!

 محمد روزبهانی: عضو مجمع فرهنگیان ایران اسلامی  و  انجمن کارشناسان آموزش و پرورش